Trong làn sóng Donald Trump đánh thuế các nước khác nhằm bảo vệ nền kinh tế Mỹ, Việt Nam cũng không nằm ngoài tầm ngắm. Dù không phải mục tiêu chính như Trung Quốc, nhưng với thặng dư thương mại lớn và những cáo buộc thao túng tiền tệ, Việt Nam đã phải đối mặt với áp lực thương mại chưa từng có từ chính quyền Trump. Vậy, liệu Việt Nam có “thoát hiểm” thành công trong đàm phán, hay chỉ là tạm thời tránh được một cuộc chiến thương mại? Hãy cùng PG99 phân tích nhé.
Vì sao Việt Nam bị Mỹ để mắt đến?
Từ năm 2017–2020, thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ liên tục tăng cao, vượt mốc 80 tỷ USD vào năm 2020. Điều này khiến Washington coi Hà Nội là một trong những quốc gia hưởng lợi từ cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung. Nhiều doanh nghiệp Trung Quốc chuyển hướng sản xuất sang Việt Nam để tránh thuế, làm tăng mạnh xuất khẩu từ Việt Nam sang Mỹ.
Bên cạnh đó, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cũng bị cáo buộc can thiệp vào tỷ giá để giữ VND ở mức thấp nhằm thúc đẩy xuất khẩu – điều mà chính quyền Trump cho là thao túng tiền tệ.
Donald Trump và nguy cơ áp thuế lên Việt Nam
Vào cuối năm 2020, Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) mở cuộc điều tra theo Mục 301 – giống như với Trung Quốc – nhằm xem xét chính sách tiền tệ của Việt Nam. Đồng thời, Bộ Tài chính Mỹ cũng liệt Việt Nam vào danh sách các quốc gia thao túng tiền tệ, gây lo ngại rằng Mỹ có thể áp thuế lên hàng hóa Việt Nam như một biện pháp trừng phạt.
Tuy chưa có thuế quan cụ thể nào được ban hành, nhưng chỉ riêng việc bị điều tra và liệt vào danh sách thao túng tiền tệ đã là một cú sốc lớn với nền kinh tế phụ thuộc vào xuất khẩu như Việt Nam.
Việt Nam phản ứng ra sao? Đàm phán thất bại hay thành công ?
Ngay sau khi bị Donald Trump đánh thuế Việt Nam, Việt Nam đã chủ động đối thoại và đàm phán với Mỹ ở nhiều cấp độ. Chính phủ Việt Nam khẳng định việc điều hành tỷ giá là để ổn định kinh tế vĩ mô chứ không nhằm tạo lợi thế thương mại không công bằng. Đồng thời, Việt Nam cam kết:
- Không phá giá tiền tệ điều này nhằm để hỗ trợ xuất khẩu.
- Tăng nhập khẩu hàng hóa từ Mỹ (như đậu tương, khí hóa lỏng, máy bay).
- Tăng cường minh bạch trong chính sách tiền tệ.
Kết quả là vào tháng 4/2021, Bộ Tài chính Mỹ dưới thời Tổng thống Joe Biden đã rút lại cáo buộc thao túng tiền tệ với Việt Nam, cho rằng Việt Nam đã hợp tác hiệu quả và không bị trừng phạt.
→ Đây được coi là một bước đàm phán thành công, giúp Việt Nam tránh được đòn thuế quan từ thời Donald Trump, dù phải chấp nhận điều chỉnh một số chính sách kinh tế.
Donald Trump đánh thuế Việt Nam: Cơ hội hay thách thức?
Dưới góc nhìn dài hạn, việc Việt Nam bị “soi” bởi Mỹ cũng cho thấy vai trò ngày càng quan trọng của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Việc ứng phó hiệu quả với sức ép từ Donald Trump thể hiện năng lực ngoại giao kinh tế linh hoạt và thực dụng của Hà Nội.
Tuy nhiên, Việt Nam cũng nhận ra rằng việc quá lệ thuộc vào một thị trường xuất khẩu lớn như Mỹ là rủi ro tiềm ẩn, nhất là khi thay đổi lãnh đạo ở Mỹ có thể kéo theo thay đổi chính sách. Điều này thúc đẩy Việt Nam đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, ký kết nhiều FTA như EVFTA, RCEP để giảm thiểu phụ thuộc.
Kết luận
Dù Donald Trump chưa trực tiếp đánh thuế Việt Nam, nhưng áp lực từ Mỹ giai đoạn 2017–2020 là một phép thử lớn. Với chiến lược đàm phán khôn khéo, Việt Nam đã tạm thời tránh được nguy cơ chiến tranh thương mại, giữ ổn định kinh tế vĩ mô và củng cố quan hệ song phương với Mỹ. Tuy vậy, bài học này cũng nhấn mạnh rằng, trong bối cảnh địa chính trị đầy biến động, sự chủ động và linh hoạt trong chính sách là yếu tố then chốt để duy trì vị thế kinh tế quốc tế.